Wat is een black swan? Moeten beleggers vrezen voor de zwarte zwaan?

Wat is een black swan?

Zwarte zwaan betekenis

Black swan is een begrip uit de economische wetenschap dat een onverwachte gebeurtenis aanduidt. Een gebeurtenis die (bijna) niemand van tevoren heeft zien aankomen of voorspeld. Deze gebeurtenissen hebben vaak een enorme impact op de wereld en zijn veelal in een bepaalde mate schadelijk voor de economie & maatschappij. Kenmerkend is het feit dat het achteraf vaak allemaal logisch te verklaren lijkt en dat iedereen het had kunnen zien aankomen.

Het gaat hier dus niet om gebeurtenissen die bijvoorbeeld één op de miljoen keren gebeuren, maar juist om de dingen die we nooit voor mogelijk hielden maar toch gebeuren. De term symboliseert de nutteloosheid van voorspellingen op basis van eerdere ervaringen (en modellen).

Geschiedenis black swan

De term black swan was een veelgebruikt begrip in de 16e eeuw in Londen. Men gebruikte het als metafoor om dingen aan te duiden die niet bestonden. Men had immers nog nooit een zwarte zwaan gezien of erover gelezen. Echter, in 1697 waren de Nederlandse ontdekkingsreizigers onder leiding van Willem de Vlamingh de eerste Europeanen die zwarte zwanen zagen in West-Australië. Plotseling leek het onmogelijke dus mogelijk. In de 19e eeuw werd de term door John Stuart Mill gebruikt om vervalsing aan te duiden.

Nicholas Taleb

Het begrip black swan is populair geworden nadat risicoanalist Nassim Nicholas Taleb er is zijn een boek over schreef. De Libanees-Amerikaanse wetenschapper en voormalig derivatenhandelaar schreef in 2007 het boek The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable. In het boek betoogt Taleb dat zwarte zwanen in toenemende mate de geschiedenis bepalen door de toenemende complexiteit van de samenleving. Desondanks wordt de factor toeval veelal ontkend en worden voorspellingen gedaan aan de hand van bestaande patronen en modellen.

In het boek stelt Taleb dat de mens niet in staat is om deze black swans te herkennen of voorspellen. Hij geeft hiervoor 3 redenen:

1. Mensen denken dat de wereld eenvoudiger in elkaar zit dan in werkelijkheid het geval is
2. De mens legt de nadruk te veel op feitelijke informatie en probeert die feiten te categoriseren
3. Modellen zijn meer simplistisch dan de werkelijkheid en dus per definitie onvolledig

Volgens Taleb is de huidige COVID-19 pandemie geen black swan. Hij beschouwt deze crisis eerder als een white swan of een grey rhino (grijze neushoorn). Zo een gebeurtenis heeft een enorme impact, maar is juist wel voorspelbaar en waarschijnlijk. Kenmerkend aan een grey rhino is het feit dat men de dreiging ervan verwaarloost of onderschat.

Voorbeelden van zwarte zwanen

Er zijn talloze voorbeelden te noemen van black swans. Denk aan bijvoorbeeld de opkomst van het internet, Pearl Harbor of 9/11. Deze gebeurtenissen waren niet voorspeld, maar bij nader inzien, lijken de signalen wel aanwezig te zijn geweest. Dat geldt misschien nog wel meer voor zwarte zwanen die de financiële wereld op hun kop hebben gezet. Telkens worden er financiële beslissingen genomen die rampzalige gevolgen hebben.

Beleggers zijn de afgelopen decennia keer op keer verrast door zwarte zwanen, die voor enorme koersbewegingen hebben gezorgd. Hieronder hebben we er 13 op een rijtje gezet.

1. 1973: Oliecrisis van 1973
2. 1987: Black Monday (Flash Crash)
3. 1997: Aziatische financiële crisis
4. 2000: Internetzeepbel (Dot-Com Crash)
5. 2001: Crash van 9/11 (aanslagen Twin Towers)
6. 2008: Kredietcrisis
7. 2009: Europese staatsschuldencrisis
8. 2011: Kernramp van Fukushima
9. 2014: Olieprijs crisis
10. 2015: Black Monday China
11. 2016: BREXIT
12. 2020: COVID-19 Crash*
13. 2020: Olieprijs onder $0

Uitleg voorbeelden black swan

De bovenstaande gebeurtenissen kwamen allemaal onverwacht, waardoor beleggers dus zeer verrast werden. De koersen hielden geen rekening met deze gebeurtenissen en werden dan ook vaak hard afgestraft. Tijdens deze gebeurtenissen vinden vaak paniekverkopen plaats, waardoor de beurzen in 1 dag tot wel 10% van hun waarde verloren.

De coronacrisis is volgens Taleb dan misschien geen black swan, maar beleggers hadden er duidelijk geen rekening mee gehouden. De koersen bereikten in het begin van het jaar nog all-time highs in de VS en vrijwel alle analisten en beleggers waren positief. Toen het virus snel om zich heen greep renden alle beleggers naar de uitgang en ontstond zelfs een van de snelste dalingen uit de beursgeschiedenis.

Tegelijkertijd ontstond er een conflict tussen de OPEC en Rusland. De olieprijs begon aan een scherpe koersdaling, maar vanwege de coronacrisis was er ook nog eens veel minder vraag naar olie. Toen de voorraden in Cushing volliepen, gebeurde er wederom iets wat niemand voor mogelijk hield. De mei future van Light Sweet Crude Oil expireerden op een prijs van $ – 37,63, waardoor u even geld toe kreeg bij het kopen van olie. Dat niemand dit voor mogelijk hield, bleek ook wel uit het feit dat sommige systemen hier niet op voorbereid waren.

Risicobeheersing

Wie een black swan kan voorspellen, zou zich in theorie kunnen beschermen tegen deze gebeurtenissen. Hierboven hebben we echter al kunnen constateren dat het voorspellen van zwarte zwanen vrijwel onmogelijk is. Taleb stelt dan ook voor niet te proberen om zwarte zwanen te voorspellen, maar een bepaalde mate van robuustheid op te bouwen tegen negatieve gebeurtenissen en tegelijkertijd gebruik te maken van positieve gebeurtenissen.

Taleb stelt dat banken en handelsfirma’s zeer kwetsbaar zijn voor gevaarlijke black swans en zo worden blootgesteld aan onvoorspelbare hoge verliezen. Verder bekritiseert hij het wijdverbreide gebruik van het normale distributiemodel dat in de financiële wereld wordt gebruikt en noemt het een ‘grote intellectuele fraude’. Hij stelt voor om kwetsbare gebieden te identificeren en deze zwarte zwanen als het ware wit te maken. Taleb heeft het robuustheidsconcept uitgewerkt als centraal thema in zijn latere boek Antifragile: Things That Gain From Disorder (2012).

Stop loss gebruiken

Beleggers die zich willen indekken tegen zwarte zwanen en de mogelijk daaropvolgende koersdalingen, doen er goed aan om gebruik te maken van de zogeheten stop loss order. Met een stop loss order (STP) kunt u het punt aangeven waarop u uw verlies wilt nemen. Hierdoor hoeft u niet continu alle koersten te volgen. Wanneer de door u opgegeven stopprijs wordt bereikt, koopt/verkoopt u uw order automatisch tegen de dan geldende marktprijs.

Een stop-loss behoedt u als belegger van enorme koersdalingen die u vanwege een onvoorspelbare gebeurtenis niet heeft zien aankomen. Indien uw positie op een mooi rendement staat, kunt u er bovendien uw winsten mee beschermen. U kunt altijd later besluiten om weer in te stappen.